4 Mayıs 2011 Çarşamba

BESİCİLİĞİN PÜF NOKTALARI-3

                                  HAYVAN SEÇİMİ


AĞIRLIK VE KONDİSYON
Seçilen hayvanların sütten yeni kesilmiş olması, hastalık ve parazit taşımaması ekonomik başarıyı artırır. Bulaşıcı hastalık ve topallık durumlarına dikkat edilmelidir.

Düzenli aralıklarla canlı ağrılık bilgisi çok önemlidir ve etkili bir yönetim için temel ihtiyaçtır. Bu ağırlık skalalarının performans bilgileri için sürekli kullanılması gerekir. Bunun için "cattle crush" sistemleri ve buna entegre edilmiş geniş çaplı, Agritrack gibi bir yazılım mutlaka kullanılmalıdır.

Hayvanların yakın ağırlıkta ve büyüklükte olanlarını seçin. Bu sayede hayvanlar için daha az stresli bir ortam sağlanmış olur.

VETERİNER HEKİM MUAYENESİ VE İDENTİFİKASYON
Bütün hayvanların RFID özellikli kulak küpeleri olmalıdır. Bu sayede hayvanlar düzenli olarak tartılıp veri tabanına işlenir ve ağırlık artışı kolaylıkla takip edilebilir.

Hayvanların tek sıra halinde yürüyebileceği bir koridor bulunmalı ve ucunda da "cattle crush" dediğimiz sıkıştırma kafesi bulunmalı, tartımlar bu şekilde yapılmalıdır. Diğer medikasyon ve tedaviler de bu sırada kolaylıkla yapılabilir.

Yeni hayvanları 3 hafta boyunca barındırmak için diğer lotlardan uzak bir karantina karantina bölümü olmalıdır.  Bu sayede her türlü yeni hastalığın sürüye bulaşması engellenmiş olur. Karantina süresince Veteriner Hekim salgınlar, topallık veya diğer hastalıklara karşı kontrol etmeli ayrıca geniş spektrumlu bir antiparaziter tedavi uygulamalıdır.

Buzağılar çevrede veya getirildikleri yerde rastlanabilen hastalıklara karşı aşılanmalı ve A, D, E ve B12 vitaminlerini içeren bir enjeksiyon kas içi olarak uygulanmalıdır. Yurt dışı kaynaklarda bu aşı ve enjeksiyonlar için boyun ve kulak bölgesinin seçilmesi gerektiği, böylece karkasta herhangi bir hasar oluşmayacağı belirtiliyor. Aynı zamanda buzağılar bu aşamalar sırasında kastre edilebilir. Yine ülkemizde pek uygulanmayan bir işlem ama yurt dışında sıklıkla uygulanıyor, böylece çalışan güvenliği sağlanmış oluyor ve et kalitesinin arttığı söyleniyor.

SAĞLIK SORUNLARI
Besicilikte sık karşılaşılan pek çok sorun vardır. Bunların çoğu aşılarla, çiftliğe alırken vitamin enjeksiyonlarıyla, doğru dengelenmiş yem rasyonlarıyla ve günlük yönetimin iyi yapılmasıyla önlenebilir. Aşağıda örnek olarak değineceğim sağlık sorunları en sık karşılaşılanlardır, Veteriner Hekim bunların teşhisini ve tedavi planını yapmalıdır.

İştahsızlık
Tane yemlere alışkın olmayan veya yem geçişi çok hızlı yapılan buzağılar yem yemeyi bırakabilir. Bu sorunun ortaya çıkabilieceği durumlar;

  • Buzağılar tane yemlere başlatılırken
  • Tane yem alımında ani artış
  • Rasyondaki tane yemlerin ani değişimi
  • Hayvanlar hastalandığında
Buzağılar çiftliğe ilk geldiklerinde rasyondaki tane yemlerin kademeli olarak artırılması gereklidir. Yumuşak dışkı, sindirim bozukluklarının ilk göstergesidir. Bu problem ilk dönemlerde daha sık görülse de büyütme sürecinin herhangi bir döneminde ortaya çıkabilir. Bu tür problemleri erken dönemde yakalayabilmek için tüm hayvanlar günde iki kez gözlemlenmelidir. Eğer yumuşak dışkı tespit edilirse tane yem artışına, dışkı tekrar sıkılaşana kadar bir kaç gün ara verilir. 

Topallık
Ayağında ağrı duyan hayvanlar yem yemeyi keserler. Eğer yürümek acı veriyorsa ayağa kalkmazlar, yemliklere yürümez ve yem için diğer hayvanlarla rekabete girişmezler. Bu durumda hayvanların günlük olarak gözlemlenmesi önemlidir. Eğer bir hayvanda topallık belirtisi varsa Veteriner Hekim, ayağı pododermatitis ve bursitis yönünden muayene etmelidir. Sorun ne kadar erken tespit edilirse hayvan o kadar çabuk kilo alımına devam edebilir. Eğer tedavi, hayvan 3 bacağıyla yürümeye başlayıncaya kadar yapılmamışsa o hayvandan elde edilecek kar kaybolmuş demektir. 

Kızıl göz

Kızıl göz hastalığı besicilikte sık görülür. Hayvan kör olmadan önce tespit ve tedavi edilmelidir çünkü kör hayvanlar yemlik ve sulukları bulamazlar. Hayvanlar bu yönden her gün değerlendirilmelidir. Göz sulanması aşamasında kolayca tespit edilebilen bir hastalıktır. İlerlediğinde göz bebeğinin üzeri beyazlaşır, bu noktada hastalık durdurulabilir ancak göz hasarı oluşmuştur. 

İyi beslenme ve yönetim prosedürleriyle çoğu hastalık ve kayıplar önlenebilir. İhtiyaç duyulan bütün protein, enerji, mineraller ve vitaminleri karşılayan rasyonla beslenen hayvanlar, zayıf yemlerle beslenenlere göre hastalıklara karşı daha dirençlidir. 





                                               RASYON


Rasyon tane yemler, fabrika yemi, kalsiyum, fosfor, tuz ve iz elementler gibi gerekli mineralleri içerir. Tane yem ve kaba yemin kalitesine bağlı olarak ek katkı maddeleri, hayvanların ağırlık artışını desteklemek için kullanılabilir.

Yemin küf, toz veya kemirgenlerle kontaminasyonu düşük kuru madde alımının ve düşük performansın sık görülen sebeplerindendir.

RASYON İÇERİKLERİ
Danalar hedef ağırlıklarına en ekonomik yoldan ulaşmak için rasyonda 3 ana içeriğe gereksinim duyarlar;

  1. Enerji
  2. Protein
  3. Lif 
En ekonomik enerji kaynakları buğday, arpa veya mısır gibi tane yemlerdir. Bu tane yemler aynı zamanda biraz protein içerseler de temel olarak enerji için kullanılırlar. Protein soya fasülyesi veya diğer yağlı küspelerden ve kaba yemden sağlanır.

Kilogram bazında protein maliyeti bakımından; danalar için en düşük maliyetli protein, uygun şekilde kurutulup balyalanmış kaba yemdir. Büyümekte olan danaların son ağırlıklarına en karlı şekilde ulaştırılması, en iyi kalite kaba  yem ve arpanın rasyonda uygun oranda kullanılmasıyla sağlanabilir. 


Enerji
Karbonhidratların, yağların ve proteinlerin işkembede ve ince bağırsakta parçalanmasıyla elde edilir. Nişasta karbonhidratların en çok rastlanan formudur ve hububat tanelerinde bulunur. En çok enerji nişastadan elde edilir. Aslında yağlar nişastadan 2,5 kat daha fazla enerji içerirler fakat ruminantlarda %7yi aşan seviyeler işkembenin çalışma verimini düşürür. Aşırı protein beslenmesi de ek enerji kaynağı olarak kullanılmıştır fakat bu yöntem nişasta sindiriminden daha az verimlidir.

Protein
Kas gelişimi ve iştah için gereklidir. Yetersiz protein rumen mikroorganizma sayısında, aktivitesinde, gıda alımında ve kilo alımında azalmaya neden olur.

Ham protein ihtiyaçları rasyonun enerji içeriğine, hayvanların yaşına ve canlı ağırlığa göre değişiklik gösterir. Genç ve düşük kilolu buzağılar enerji alımları ne olursa olsun yeterli kas gelişimi için daha yüksek protein oranlarına ihtiyaç duyarlar.

Non protein-nitrojenin ucuz formu olan üre, sığırların kullanımı için rumen mikroorganizmaları tarafından proteine dönüştürülür. Üreyi yeme karıştırarak vermek mümkün fakat yemdeki üre oranı %1-2'yi geçmemeli ve üre yemin içine tam karışmış olmalıdır. 100kg'ın altındaki danalarda rumen gelişimi tamamlanmadığı için üre kullanılmamalıdır. Eğer rasyonda üre kullanılacaksa 10-14 günde ve yavaşça başlanmalı ve mutlaka rasyonun içinde homojen olarak dağıldığından emin olunmalıdır. Üre rumen mikroorganizmaları tarafından önce amonyağa dönüştürülüp sonra ham proteine dönüştürülür; amonyağın ani yükselmesi de ölüme neden olur.

Mineraller
Sığırlar sağlıklı kalabilmek için çeşitli minerallere gereksinim duyarlar. Kalsiyum, fosfor ve tuz üçlüsü bunların en önemlileridir. Çoğu tahıl bazlı rasyonlar kalsiyum, fosfor ve tuz dışındaki mineralleri yeteri kadar bulundururlar. Bununla birlikte kaba yem, kalsiyumdan zengin ama fosfordan fakirdir. Rasyonda kaba yem varken ekstra kalsiyum eklemeye gerek kalmaz ama fosfor eklemek gerekebilir. Rasyonun toplamının mineral yönünden test edilmesi faydalı olacaktır. Böylece rasyonda eksik kalan kalsiyum, fosfor, tuz ve iz elementler eklenir. Yalama taşları kullanılabilir ancak ihtiyaç duyulan tuzun tamamını karşılamaz. Bir dana bütün gün yalama taşının başında durup yalasa ancak yeterli sodyumu alabilir.

Vitaminler
Eğer ihtiyaç duyulursa vitaminler küçük miktarlarda yemin içine eklenebilir ancak buzağılar çiftliğe ilk geldiğinde A,D,E ve B12 enjeksiyonu daha çok tavsiye ediliyor. İyi kalitedeki kaba yem bir çok vitamin ve mineral eksikliklerini önleyebilir.



Besiciliğin püf noktalarını anlattığım bu notlarımı 4 bölümde buraya aktarmanın uygun olacağını düşündüm. Son bölüm çok yakında...

1 yorum: