BESİCİLİĞİN PÜF NOKTALARI-2

                                            ÇİFTLİK 

Besiciliğin sınırlı kar marjı nedeniyle, harcanan emeğin karşılığını en üst düzeyde alabilmek için, inşaat maliyetine ve tasarıma dikkatle karar vermek gerekir.

Padoklar iyi drene edilmeli, dışkı ve idrar gölgelik alandan, yemlik ve suluklardan uzak tutulabilmelidir. Araba yollarından yem depolarına ulaşım kolay olmalı, aynı şekilde yem depolarından da yemliklere aktarım kolay yapılabilmelidir. Yağmurun çok yağdığı dönemlerde problem yaşanmaması için önlemler alınmalıdır.



PADOK GENİŞLİĞİ


Padok genişliği hayvan sayısına bağlıdır.

Her hayvan için minimum 24 metrekare açık alan ve 10 metrekare gölgelik sağlanmalıdır. Fazladan alan olması hayvanlar arasındaki sosyal stresi azaltır.

Örneğin 50 hayvanlık padoklar hazırlanacaksa her padok 500 metrekare gölgelik alan ve 1200 metrekare açık alandan oluşmalıdır. Toplam 400 hayvan için bu şekilde 8 padok olmalıdır.



SU
Mutlaka serin, temiz ve iyi kalite su; yerden yüksek seviyedeki suluklarda sunulmalı, böylece idrar ve dışkı ile kontaminasyonu önlenmelidir. Yem, toz veya dışkı ile kontamine olmuş, düşük kalitedeki sular hayvanların su alımını azaltarak kilo artışında yavaşlamaya sebep olur.

Suluklar, yemliklerden uzakta, yerden 70cm yukarıda ve zeminde 3cm'lik bir dolgu maddesi ile sabitlenmiş olmalıdır. Bu sayede dışkı ve çamur problemleri önlenmiş olur.

Suluklar hayvan sayısına uygun büyüklükte olmalı, her 50 hayvan için 2,5-3m uzunlukta en az 60cm eninde olmalıdır. En az günde bir kez, eğer dışkı veya diğer kirlerle kontamine oluyorsa daha da sık temizlenmelidir.

Bir sığır günde ortalama 50 litre su içer. 50 sığır günde yaklaşık 2500 litre su tüketir ve bu miktar sıcak yaz günlerinde artar.



BESLEME EKİPMANLARI
Ülkemizde pek uygulanmamakla birlikte, kaba yem tane yemden ayrı olarak yüksek kafes tarzındaki raflarda, hayvanların gün boyu istedikleri miktarda yiyebilecekleri şekilde de sunulabilir. Bu tarz uygulamada kaba yem rafları hiç boş kalmamalıdır. Yurt dışı kaynaklarda bu uygulamanın verimi artırdığı ve sindirim problemlerini azalttığı belirtiliyor. Ülkemizde ise genellikle kaba yem, fabrika yemi ile karıştırılarak gün içinde 2-3 kez  yemliklerde sunuluyor.

Gölgelikler yemlikleri de kaba yem raflarını da örtecek şekilde yapılmalı, yılın sıcak zamanlarında beslenirken hayvanları güneşten korumalıdır. Böylece hayvanlar sıcak günlerde daha fazla ayakta kalıp beslenebilirler. Kilo alımının yenen yemle direkt olarak orantılı olduğu unutulmamalıdır.

Yemlikler: 
Her hayvan için 25-30cm yemlik alanı ayrılmalıdır. Padoğun bütün eni boyunca veya 50 sığır için 20m olacak şekilde yapılmalıdır. Böylece padoktaki bütün hayvanların aynı anda yem yiyebilmesine olanak sağlayabilmelidir.  Eğer 50'den fazla hayvan varsa her hayvan için ek olarak 25cm daha yemlik konmalıdır.


Yemliklere hayvanların ayaklarıyla girmesini önlemek için bir çok düzenleme mevcuttur, bu amaç için çelik borular veya sağlam ahşap malzemeden yapılmış düzenekler kullanılabilir. Çelik borular dikey veya yan yapılabilir, ancak mutlaka ayarlanabilir olmalıdır. Çünkü aradaki boşluk küçük veya daha büyük hayvanlar için daraltılıp genişletilebilmelidir. Dik boruların araları için de 25 cm ayrılmış olmalı ancak bu aralık ayarlanabilmeli, asla kaynak yapılmamalıdır.

Yere paralel boru yapılacaksa, hayvanların başlarını aralarından sokarak yeme ulaşabilecekleri ancak aradan kaçamayacakları bir aralık bırakılmalıdır. Yemlik kısımları beton olmalıdır.

Kaba Yem Rafları: 
Önceden belirttiğim gibi bu tip yemleme ülkemizde pek yapılmadığı için bu ekipman da pek kullanılmıyor, yine de değinmek istedim çünkü Amerika ülkelerinde çok yaygın bir uygulama hatta bazı ülkelerde yalnızca bu tarz besleme yapılıyor.

Basit raflar tahtadan ve çelik borulardan yapılmış olabilir. Raflar yerden en az 60 cm yüksek olmalı taban kısmında dökülerek ziyanı azaltmak için tepsi bulunmalıdır. Gündüz de rahatça tüketilmesini sağlamak için rafların üzerinde gölgelik bulunmalıdır.

Rafların yeri padoğun ortasinda, her iki tarftan da kaba yem yiyebilecekleri şekilde olabileceği gibi kenarda çit boyunca tek taraflı da yapılabilir. Tek taraflı yapılırsa uzunluk iki katına çıkartılmalıdır. 50 sığır için 10 metre uzunluk, çift taraflı ise 5 metre uzunluk gereklidir. Dikey boruların arası yaklaşık 12 cm olmalıdır. 


Toplam karışım rasyonları (TMR-total mixed ration) kullanılmıyorsa veya çekilip tane yemlerle karıştırılmamışsa kaba yemler tane yemlerle aynı yemliklerde verilmemelidir. 


Eğer çok fazla hayvan beslenecekse toplam karışım rasyon sistem mikseri düşünülmelidir. 400 başlık bir besi çiftliği TMR sisteminin masrafına değecek kadar büyük değildir.

BESİCİLİĞİN PÜF NOKTALARI-1

Besi sığırcılığının amacı, pazarın talep ettiği yüksek kaliteli eti sürekli sağlayabilmektir. Verimli meralarda üretim mümkün olmadığında (ki ülkemizde sadece mera üretimi yapan besici yok maalesef) tane yemler, kaba yemler ve diğer rasyon komponentleriyle hazırlanmış dengeli bir rasyon ile hızlı bir büyüme sağlanır böylece üreticiler üretimi devam ettirme imkanı bulur. İyi bir yönetim, koruyucu hekimlik uygulamarı ve dengeli bir rasyon ile her alınan kilo başına maliyet, geleneksel besleme metotlarına göre daha düşük olacaktır.

EKONMİK DEĞERLENDİRMELER
Öncelikle dikkatli bir ekonomik analiz yapılmalı, yoğun bir besleme yöntemi için sunulan kaynaklarla yapılacak besiciliğin karlılık derecesi araştırılmalıdır.

Nitelikli bir günlük kilo alım oranı, günlük yem maliyeti, hedeflenen piyasa ağırlıkları, tahmin edilen son piyasa fiyatı ve yatırım sermayesine geri dönen kazanç için yem ihtiyaçları bilinmelidir.

Yem maliyeti: Besi sığırlarının çoğunluğu 2 kg canlı ağırlık artışı için 12-14kg yeme ihtiyaç duyarlar. Besicilikte rasyon maliyeti büyük bir giderdir.

Yem ihtiyacı nelere bağlıdır? 

• Başlangıç buzağılarının ağırlık ve sağlık durumlarına
• Rasyon dengesinin kalitesine
• Hayvanların genetik özelliklerine
• Yem dönüşüm oranına
• Hedef ağırlıklarına

Genellikle hedef büyüme oranı için 9-11 ay besiye çekilir. Bu aylardan sonra devam edilen besi programı genellikle çok uzun ve kilogram başına maliyeti çok yüksek olur. Bazı Amerika ve Avrupa ülkelerinde yaklaşık iki sene besiye çekilebilen sığır ırkları (Charolette, limousine, aberdeen angus) mevcuttur ancak ülkemizde bu tip besiciliğe pek rastlanmıyor. 

Saman ve otlardan oluşan farklı bir diyet hayvanın az kilo almasına veya kilo alamamasına neden olur. Eğer yüksek kaliteli rasyon verme imkanı yoksa besiciliğe hiç başlanmamalıdır. 

Yem alırken kalitesini, sürekli ulaşılabilirliğini ve fiyatını değerlendirin. Yemin içindeki ana maddeler, özellikle kaba yem, enerji ve protein bakımından analiz edilmelidir. Arpa ve buğday gibi tane yemlerin besleyici değeri pek değişmiyor ama kaba yem, hasat sonrası olumsuzluklardan etkilenerek besin değerlerini kaybedebilir. 

Kaba yemdeki protein yapraklarındadır, bu nedenle yaprak kaybı çok mu diye kontrol edilmelidir. 

Kaliteli kaba yem alırken; 

Bitkiler çiçek açmaya başlarken toplanmış olmalıdır. Sıcak kuru havalar başladığında tarladaki kaba yemler biçilmeli, balya haline getirilerek orada %15 nem içerecek duruma gelinceye kadar bekletilmelidir. %15 nemli hale gelinceye kadarki süre hava sıcaklığına ve nemine bağlıdır. Eğer nem oranı %10un altındaysa kaba yem çok sayıda yaprak, dolayısıyla protein kaybeder. Kuru yaz günlerinde balya geceleri ya da sabah erken saatlerde hazırlanmalıdır. 

Kaba yem en ucuz protein kaynağıdır ve protein hızlı ve verimli kilo alımı için esansiyel besin maddesidir.  

Tane yemleri alırken;

Buğday, arpa ve mısır ekonomik enerji kaynaklarıdır. Bunların üçü de enerji değerleri bakımından birbirine yakındır. Aynı zamanda bu tane yemler toz, küf ve toksin barındırmazlar. 

Buğday, arpadan enerji bakımından daha yüksek değerdedir. Bununla birlikte arpadaki enerjiden genç hayvanlar daha iyi yararlanır ve arpa protein bakımından daha zengindir. Genellikle bu üç tane yemin fiyatları birbirine yakındır. 

Yemlerdeki enerji, protein ve lif oranları

Örnek yem maddeleri	Ham protein %	Yaşama payı için Net Enerji	Büyüme payı için Net Enerji	ADF % (Asit deterjan selülozu)	NDF % (Nötral deterjan selülozu)
Arpa	13,5	2,07	1,41	7	19
Buğday	11,3	2,2	1,52	4	14
Mısır	10	1,94	1,3	3	9
Kaba yem (Alfa otu)	18	1,32	0,75	31	42
Saman	3,6	0,75	0,22	54	85

Uygun ve dengeli bir rasyon; arpa, buğday veya mısır ve iyi kalite kaba yem ile bir dananın günde 1 kg canlı ağırlık artışını sağlayacak besin ihtiyacını karşılar.

Kaba yem tamamen çiçeklendiğinde ya da daha sonra kesildiyse ve çok fazla yaprak kaybettiyse, rasyona pahallı protein saplamentleri eklemek gerekecek ve bu da günlük yem maliyetini yükseltecektir.

RİSKLER
Hayvan ölümleri, hastalıklar, zayıf kilo alımları, yem maliyetinde beklenmedik değişiklikler ya da et piyasası ekonomik başarıyı etkileyebilir. Bu olumsuzluklar bütçe hazırlanırken mutlaka düşünülmelidir çünkü problemler her zaman besiciliğin bir parçasıdır.

Finansal riskler minimize edilebilir;

• Kaliteli yemi aylarca depolayabilecek kadar geniş depolar.
• Tane yem ve kaba yem için pelet yem
• Etkili feedlot yönetimi

Yatırım Giderleri: 

Uygun gölgelikler ve su mutlaka düşünülmelidir. En iyi rasyonlarla beslenseler bile danalar yeterli gölge ve su bulamazlarsa kilo alamazlar.

Besicilikte en büyük sermaye masrafları yemlikler, çitler, tartım-sayım ve tedavi için gerekli olan sıkıştırma kafesleri (cattle crush), yükleme rampaları ve 400kg ve üzerindeki hayvanları barındırmaya yetecek kadar sağlam gölgeliklerdir. Ayrıca hayvanların dışkılarını her gün toplayıp kompost halinde depolamak ve daha sonradan organik gübre olarak satmak için uygun bölümler ve ekipmanlar hazır edilmelidir. 

Ekonomik Görüşler:

• Besi buzağısı satın alırken mutlaka tecrübeli Veteriner Hekim ile birlikte sağlıklı hayvanlar seçilmeli.
• Grup halinde hayvan alınacaksa hayvanlar yakın büyüklükte olmalı, daha küçükler diğerleriyle yemlik ve suluklarda rekabet edemez. 
• Hayvanların %2-3ünün düşük performans göstereceği ya da öleceği düşünülerek hesap yapılmalı.