YEM YÖNETİMİ

Yemlik yönetiminden bahsetmişken, konudan uzaklaşmadan, biraz daha detaylandırmak ve yemlik yönetimini de içine alan bu konu hakkında bilgi vermek istedim. 

Hayvanlar farklı gelişim dönemlerinde farklı özelliklerde besinlere gereksinim duyarlar. Bu nedenle sürü içinde "besi"nin bir çok farklı fazında bulunan hayvanlara değişik rasyonlar sunulur. Bu rasyonların doğru padoklara doğru miktarlarda ulaştığından emin olunmalı, geriye dönük tüm kayıtlara da ulaşılabilir olmalıdır.

Şu anda aslında bunu yapabilen firma çok az çünkü, farklı rasyonlar kullanmak yönetimi ve yem dönüşüm oranlarının takibini çok zorlaştırır. Farklı farklı rasyonlar demek her gün hayvanların farklı dağıtımlarla beslenmesi ve her padoğa özel bir diyet listesi anlamına geliyor. Hasta hayvanlara başka, sütten yeni kesilmişlere başka, büyümde olanlara başka, geçiş aşamasındakilere başka, son dönemdekilere başka rasyon kullanılınca işler çığrından çıkıp klasik yöntemlerle takip edilemez hale geliyor.

Bunun için iyi bir yönetim sistemi ile hayvanların hangi dönemlerde, hangi ırkların hangi durumlarda ne şekilde bir diyet uygulanacağının sisteme tanımlanıp sistemin bu atamaları otomatik olarak yapması ve dağıtım aşamasına kadar bu otomasyonu devam ettirilebilmesi gerekiyor. Bu da oldukça gelişmiş bir sistem demek. 

Az sayıdaki hayvanın beslenmesinde bu şekilde farklı rasyon uygulamaları ve yemlik yönetimi göze batmazken büyük çiftliklerde özellikle 1500 baş ve üstünde yıllık olarak oldukça büyük farklılıklara yol açıyor. Hayvanların transferleri farklı padoklarda yedikleri farklı rasyonlar sürekli olarak hesaba katılmalı, verim performansları takip edilmeli, bunlara göre hayvanlar gruplanarak, gruba özel rasyon uygulaması yapılmalıdır. 

Sistemin İşleyişi

Yem mikserleri belirli yem maddelerini, belirtilen oranlarda karıştırarak farklı rasyonlar hazırlar. Bunları da farklı padoklara belirli bir sıralamaya uyarak yapmak zorundadır. Bu karmaşık süreçte hataları minimuma indirebilmek için insan eliyle yapılan işlemler mümkün olduğunca azaltılmalıdır. 

• Öncelikle eldeki yem maddeleri sisteme tanımlanır. Rasyonların, hangi maddeden hangi oranlarla oluşturulacağı da sisteme girilir ve bu rasyonlara değişik isimler verilerek kaydedilir. 

• Yemleme zamanı geldiğinde; belirli bir rasyonu hazırlamak için mikser yem deposuna gider, yem maddelerini hangi miktarda alması gerekiyorsa bunları alıp karıştırarak rasyonu hazırlar. 

• Dağıtması gereken padoklara giderek sırayla yem planına uygun şekilde yemleri dağıtır. 

• Tüm bu işlemler olurken mikserin içinde bulunan görevli, sadece tuşlara basarak başlat ve bitir komutlarını verir. Gerekli miktarda yem verilip bitir tuşuna basıldığında mikser tekrar ağırlık kontrolü yapar ve gerçekte verilen miktar sisteme otomatik kaydedilir. Bu durumda sisteme kaydolan veri gerçek veri olup, hayvanların gerçek yem dönüşüm oranları takip edebilmektedir. Hiç bir yem dağıtım sisteminde planlanan miktar ile gerçekte dağıtılan miktar aynı değildir. Bu nedenle kaydedilen miktarın gerçekte dağıtılan miktar olması çok büyük önem taşır. Aynı zamanda, dağıtım yapan elemanların performansları da bu şekilde takip edilebilir. 

 Bu şekilde insan hatalarından kaynaklanan yanlış yemlemelerin önüne geçilirken, mikserin operatörü her işlem sırasında, yapılan işlemlerin doğruluğunu kendi önündeki ekrandan takip edebilir. Aynı zamanda raporlama seçenekleriyle tüm bu işlemler geriye dönük olarak raporlandırılabilir.

Bundan sonraki aşamada yemlik yöneticisi gün içerisinde yaptığı kontrollerle, her gün yeni yem planını sisteme bildirir. 

YEMLİK YÖNETİMİ-Gerçekten o kadar önemli mi?

Yemlik yönetimi yapılarak; hayvanların sağlığı olumsuz etkilenmeden maksimum yemi almaları sağlanır. Bayatlama veya savrulma ile yem kayıpları, aşırı beslenme ile oluşacak sindirim bozuklukları, yem içeriğinin hayvanlar tarafından ayıklanarak tüketilmesi gibi olumsuzluklar önlenerek performans artışı sağlanır. Düzgün kayıt tutmamaya ve yanlış yapılan yem yönetimine bağlı kayıplar %30'a varabilmektedir. Çok iyi bir yemlik yönetimi ile performansın fazladan %15-20 artabileceği kanıtlanmıştır. 

Eğer verimli et üretimi yaparak karınızı artırmayı hedefliyorsanız “Yemlik yönetimi gerçekten önemli midir?" sorusunun cevabı kesinlikle EVET! Kilo alımının oranı, direkt olarak hayvanın her gün ne kadar yem tükettiğine bağlıdır.

Yemlik yönetimi; hayvanlara sunulan yem miktarına karşılık hayvanların tükettiği yem miktarının belirlenmesiyle yapılır ve yem seçimi, dağıtımı, tüketimi ve yemleme programının kontrolü gibi aşamalar göz önünde bulundurulur. Bu aşamaların hepsinin günlük kayıtları düzgün bir şekilde tutulmalı ve istendiğinde ulaşılabilir olmalıdır, bu süreçler bir bütünün parçaları olarak düşünülmelidir.

Amaç hayvanlara güzel, taze, optimum kuru madde içerikli rasyonların sürekli ulaşılabilir olmasını sağlamaktır. Sürü geliştikçe kuru madde alımı da süt veriminin devamlılığı veya günlük ağırlık artışı açısından anahtar faktör haline gelir.

Önceden yüksek tane yem içerikli diyetler kullanılır ve yemlik yönetimine önem verilmezdi. Kabayem tüketimi öncelikle rumeni doldurarak ve de fermentasyonu stabilize ederek aşırı yem tüketimini engeller. Ne yazık ki yüksek konsantre rasyonlar hayvanın ihtiyaçlarını, fiziksel olarak doymadan önce karşılar. Başka bir deyişle, hayvan ne kadar yemesi gerektiğini ve ne zaman durması gerektiğini bilemez. Eğer serbest ulaşım imkanı bulursa sığırlar arsızca düzensiz beslenme döngüsüne girer, bu da beslenme bozuklukları ve yem yiyemeden geçirilen günler vs anlamına gelir. Düşük yem alımı ve beslenme hastalıkları, günlük ağırlık artışını ve verimi engeller. Bugünün düşük kabayem seviyeli yemleri ve yüksek performans beklentisi ile; hayvana verilen miktar ile hayvanın kaldırabileceği miktarı birbirine uydurmak yemlik yöneticisinin görevidir.

Yemlik yönetiminin öncelikli amacı değişken yem alımından kaynaklanan klinik ve subklinik metabolik bozuklukları elimine ederek performansı artırmaktır. Bu sistemin diğer faydaları, savrularak veya bozularak oluşabilecek yem kayıplarını önlemek ve yemde istikrarlılığın sağlanmasıdır.

Temiz yemlik yöntemi oluşturulurken, hayvanların 24 saatlik periyotta tüketecekleri miktarda yem verilir.Yemlik her gün belli saatte boşalmış olmalıdır. Boşalmadıysa veya gerekenden çok daha erken boşaldıysa ertesi gün yemleme miktarı buna göre yapılır. 

En az 4-7 günlük kayıtlar referans alınmalıdır.Eski yemleme kayıtlarına bakarken yemlik skoru ve yem planı, yemlik yöneticisine, yem alımlarının arttığını, azaldığını veya sabit kaldığını gösterir. 

Yem planlamasında genel kural olarak: 

• Her yemlik her gün aynı saatte değerlendirilmelidir. 
• Yem alımları, geçiş ve bitirme fazlarında asla günde hayvan başına yarım kilodan fazla artırılmamalıdır. 
• Eğer yem artırıldıysa, tekrar artırmak için minimum 3 gün beklenmelidir. 
• Yem dağıtım zamanları uyumlu ve aynı zamanlarda olmalı, yem dağıtımı yemlik içinde düzgün bir şekilde yapılmalıdır.  

Limitli ve kontrollü besleme tarzı insan değerlendirme hatalarını ve aşırı besleme durumunu ortadan kaldırır çünkü yem miktarı önceden ayarlanmış ve sabittir. Bunların yanında bu tarz besleme, deneyimsiz veya sürekli değişen yemlik yöneticileri ya da optimum düzeyde olmayan yem karışımları gibi değişken durumlar için fazladan bir güvenlik ağı sağlar.  

Yem çok hızlı tüketildiği için rasyonun hayvanlar tarafından ayıklanması ve bazı hayvanların aşırı yemesi de mümkün değildir çünkü yemlikte yem kalmamaktadır. Doğru bir şekilde yapıldığında sığırın büyüme oranı tahmin edilebilir ve yem etkilnliği mükemmel olur. 

Hayvanların dışardan aldıklarını kısıtlarken alan tasarımı çok önemlidir; yemlikler mutlaka padoktaki tüm hayvanlara aynı anda yetecek uzunlukta olmalı (Uygun büyüklükler için tıklayın) çitler de sağlam ve dayanıklı olmalıdır. 

Programa başlarken hayvanlar gürültücü olabilir ve agrsif davranışlar sergileyebilirler fakat ilerleyen zamanda bu tip davranışlar tipik olarak azalma gösterir. 

Yemlik Yönetimini Etkileyen Faktörler: 

1.Rasyon: Rasyonu, içerikleri reddetme kriterlerine göre oluşturmak oluşturulabilecek en iyi rasyonun garantisidir ve yem kalitesini de kompozisyonu da kontrol altında tutmaya olanak sağlar. Rasyondan ve rasyon içeriklerinden sık sık örnekler alınmalıdır. Eğer yem analizleri kağıt üzerindeki miktarları tutmuyorsa içeriğin değişkenliği ve mikserin doğru çalışıp çalışmadığı kontrol edilmelidir.

• Rasyonun içeriğindeki besinlerden herhangi biri düşük kaliteli, bayat veya küflü olmamalı
• Rasyon içeriklerinin devamlılığı olmalı, rasyon her defasında eksiksiz verilmeli 
• Eski yem yemlikte kalmamalı
• Maksimum performans için toplam rasyon titizlikle dengelenmiş olmalı. 

2.Su: Eğer su alımı kısıtlıysa yem alımı anlamlı bir biçimde düşecektir. Eğer yem alımı birden düşerse önce suluklar kontrol edilmelidir. Eğer düzensiz veya düşük yem alımları ısrarcı ise, suluklar yavaş dolum yönünden veya düşük voltaj yönünden değerlendirilmelidir. Su kalitesi de sorun yaratabilir, suyun her yıl kalite yönünden kontrol edilmesi önerilir.

3.Yemleme Zamanları: Araştırmlar göstermiştir ki günde iki kez yemleme yapılması kilo alımını ve randımanı artırmaktadır. Sığırlar gün içinde bir çok küçük öğün şeklinde beslenirler ve günde iki kez yemleme yapılması bu döngü içerisinde yemin taze şekilde kalmasını sağlar. Ayrıca, birden fazla yemleme yapılması bazı mixer arızaları sonucu oluşan hatalı karışımların etkilerini azaltır.  

Birden fazla besleme yapılması bazı işletmeler için fizibil olmayabilir. Böyle durumlarda sabah erken yerine öğleden sonra yemleme yapılması performansı daha iyi etkiler. Yine de bu performans artışı mevsime bağlıdır. Sığırlar günün en rahat saatlerinde beslenirler ve bu beslenme saatlerine en taze yemleri denk getirmeye çalışmak da performansı artırır. Yaz döneminde bu en rahat beslenme zamanları gece geç saatler ile sabahın erken saatleri arasında olabilir. Kış döneminde ise sabah geç saatlerle öğleden sonra geç saatler arasında en çok beslenirler. 

Yemleme sayısını belirlemede ayrıca rasyonun tipi de etkilidir. Ağırlıklı olarak tane ve kaba yemlerden oluşan rasyonlar günde bir kez yemlemeye daha müsaitken, nem oranı yüksek rasyonlar, özellikle ılıman havalarda, yemlemeden bir kaç saat sonra bayatlayıp küflenebilir. Yemin çökelmesi, her türlü rasyon için, yemlikteki rasyonun ömrünü kısaltır. Bu şartlar altında günde iki kez yemleme yapılması daha karlı olacaktır.

Yemlik yönetimini çiftliğinizde oluşturmak için yazılım altyapınızın yemlik yönetimi uygulaması bulunmalıdır. Yemliklerin durumu skorlama yöntemi ile veya günün belli saatlerinde gözlemlenerek sisteme girilmeli ve yemlik yöneticisi bu sonuçlara göre yemleme planını oluşturmalıdır. Yemlik yönetimi uygulaması hakkında detaylı bilgi almak için lütfen telefon veya e-posta ile bana ulaşın.